พื้นที่จังหวัดขอนแก่นเป็นพื้นที่เกษตรกรรมและการพัฒนาขยายมาเป็นพื้นที่โรงงานอุตสาหกรรม ที่มีความต้องการแรงงานจำนวนมาก และแรงงานก็ไม่เพียงพอ จนต้องนำเข้าแรงงานจากประเทศเพื่อนบ้าน แล้วทำไมถึงมีคนไร้บ้านจำนวนหนึ่งออกมาใช้ชีวิตในที่สาธารณะ แทนที่จะเข้าสู่ตลาดแรงงานทั้งภาคเกษตรและอุตสาหกรรม เพื่อทำมาหาเลี้ยงชีพตนเอง
คนไร้บ้าน เป็นคำที่ใช้เรียกผู้คนที่ออกมาใช้ชีวิตและทำกิจกรรมต่าง ๆ ในที่สาธารณะ ไม่ว่าจะเป็นการกิน การนอน การพักผ่อน การหารายได้เพื่อเลี้ยงชีพ ตลอดเวลา ๒๔ ชั่วโมง คนกลุ่มนี้ใช้ชีวิตในที่สาธารณะ และมักจะจับกลุ่มกันเป็นกลุ่มเล็ก กลุ่มใหญ่ แล้วแต่ศักยภาพของตัวบุคคลและพื้นที่ การจับกลุ่มกันเพื่อช่วยเหลือพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ซึ่งถือเป็นเรื่องปกติของคนที่เป็น “มนุษย์สังคม”
ในเขตพื้นที่เทศบาลนครขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น มีคนไร้บ้าน จำนวน ๑๓๖ คน* ซึ่งถือว่าเป็นตัวเลขที่ไม่มากถ้าเทียบกับจำนวนประชากรของจังหวัดขอนแก่นที่มีกว่า ๑.๗ ล้านคน
(สถิติข้อมูลพื้นฐานจังหวัดขอนแก่นปี ๒๕๕๘)
แต่ที่น่าสนใจคือ พื้นที่จังหวัดขอนแก่น
เป็นพื้นที่เกษตรกรรมและการพัฒนาขยายมาเป็นพื้นที่โรงงานอุตสาหกรรม ที่มีความต้องการแรงงานจำนวนมาก และแรงงานก็ไม่เพียงพอ จนต้องนำเข้าแรงงานจากประเทศเพื่อนบ้าน
แล้วทำไมถึงมีคนไร้บ้านจำนวนหนึ่งออกมาใช้ชีวิตในที่สาธารณะ แทนที่จะเข้าสู่
ตลาดแรงงานทั้งภาคเกษตรและอุตสาหกรรม เพื่อทำมาหาเลี้ยงชีพตนเอง
ผศ.ดร.วิบูลย์ วัฒนนามกุล อาจารย์ประจำคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น จึงได้คิดทำงานวิจัยการศึกษาวิถีชีวิตคนไร้บ้าน และปัจจัยที่ทำให้ออกมาเป็นคนไร้บ้าน โดยการเลือกพื้นที่สำรวจในเขตเทศบาลนครขอนแก่น ร่วมกับทีมกลุ่มเพื่อนฅนไร้ที่พึง ลงพื้นที่สำรวจข้อมูลจากกลุ่มเป้าหมายคนไร้บ้านจำนวน ๑๓๖ คน การเลือกสัมภาษณ์ เน้นความหลากหลายเพื่อเป็นองค์ประกอบของข้อมูลที่ได้ โดยเลือกกลุ่มเป้าหมายที่มีความหลากหลายในช่วงอายุ เพศ อาชีพที่พี่น้องคนไร้บ้านหาเลี้ยงชีพ สถานที่ที่พักผ่อนหลับนอน แตกต่างกัน เช่น สถานีขนส่งผู้โดยสาร สวนรัชดา ศาลหลักเมือง ประตูเมือง สถานีรถไฟ เป็นต้น
จากการลงเก็บข้อมูลพบว่า สาเหตุของการออกมาเป็นคนไร้บ้าน มีความหลากหลายมาก ทั้งปัญหาจากครอบครัว ครอบครัวแตกแยก หย่าร้าง ปัญหาแรงงาน ไม่มีงานทำอย่างต่อเนื่อง ตกงาน
ปัญหาทางสังคม ที่บีบให้คนเหล่านี้ไม่มีที่ยืนในสังคม หรือรวมถึงการอยาก
ออกมาใช้ชีวิตอย่างอิสระ ในพื้นที่สาธารณะ ที่ทุกคนก็สามารถออกมาใช้ได้ แต่จะมากน้อยขึ้นอยู่กับความพึงพอใจของตนเอง
แต่อย่างไรก็ดี นั่นคือเหตุผลที่คนไรบ้านได้ให้คำตอบกับทีมงานวิจัย เพื่อให้เกิดเป็นข้อมูลที่สามารถนำไปอ้างอิง หรือนำไปใช้ต่อได้อย่างมีประสิทธิ์ภาพ ทางทีมงานวิจัยจำต้องสืบค้นข้อมูลไปให้ถึงต้นตอสาเหตุแห่งปัญหาของการออกมาเป็นคนไร้บ้าน อาจจะต้องสืบค้นย้อนกลับไปถึงต้นทางแห่งข้อมูล คือครอบครัวที่เป็นภูมิลำเนาเดิม เพื่อให้แน่ใจว่า อะไรคือสาเหตุให้คนไร้บ้านแต่ละคนนั้นออกมาเป็นคนไร้บ้าน เพราะอย่างน้อยเราในฐานะคนทำงาน ก็จะได้นำข้อมูลมาวิเคราะห์เพื่อหาสาเหตุ และจะได้ช่วยเหลือคนไร้บ้านเหล่านี้ได้อย่างถูกต้องและถูกทาง หวังเป็นอย่างยิ่งว่า ทีมงานวิจัยเรานี้จะสามารถเข้ามามีบทบาทในการช่วยเหลือพี่น้องคนไร้บ้านได้ ถ้าหากเราได้รับความร่วมมือจากผู้ที่เข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องกับพี่น้องคนไร้บ้าน หรือแม้แต่ตัวของคนไร้บ้านเอง
หมายเหตุ * ตัวเลขคนไร้บ้านจังหวัดขอนแก่น ๑๓๖ คน จากรายงานตัวเลขการสำรวจสถานการณ์คนไร้บ้านและผู้ป่วยข้างถนนเทศบาลนครขอนแก่น ๒๔ พฤษภาคม ๒๕๕๘ : พรทิพย์ จอมพุก , รณภูมิ สามัคคีคารมย์
นายแคล้ว มนตรีศรี
กลุ่มเพื่อนฅนไร้ที่พึ่งจังหวัดขอนแก่น